Священномученик Александр Владимирович Дагаев

Память 10 января (28 декабря по ст. ст.) в Соборах новомучеников и исповедников Российских и Казахстанских.

Родился в 1862 году в городе Усть-Каменогорске в семье протоиерея Владимира Дагаева. Окончил духовную семинарию и академию. С 1888 года служил в городе Усть-Каменогорске настоятелем собора Покрова Пресвятой Богородицы и состоял благочинным церквей 3меиногорского уезда. По воспоминаниям старожилов города Усть-Каменогрска, отец Александр был человеком горячей веры, ревнителем Православия, искренне любящим Бога и отечество. Он неукоснительно соблюдал Церковный Устав и, как благочинный, был в меру строг. Был человеком совершенно бескомпромиссным.

Отец Александр преподавал 3акон Божий в Усть-Каменогорских мужской и женской гимназиях. Прежде всего, он старался привить своим воспитанникам любовь к Богу и строгую нравственность. Старожилы же, посещавшие Покровскую церковь Усть-Каменогорска, вспоминают, что отец Александр отличался интеллигентностью.

Труды отца Александра на благо Церкви и отечества были отмечены императорскими наградами. Он был кавалером орденов: св. Анны III и IV степеней и св. Владимира IV степени, имел орден «3а труды и Отечество», медали от императоров Александра III и Николая II «3а усердие».

Александр Владимирович Дагаев (1861 — 1920)В свободное время отец Александр увлекался изучением истории Церкви и Российского Государства, и игрой на музыкальных инструментах, что было любимым занятием его многочисленной семьи. В небольшом патриархальном Усть-Каменогорске, благодаря пастырскому попечению местного духовенства и городской управы, царило благочестие, преступности почти не было, а «убийства, — как отмечено в церковных книгах, — вообще случалось не каждый год и совершались, как правило, не местными жителями».

В период, последовавший после 1917 года, отец Александр твердо отстаивал Православную веру и монархическую государственность. Он открыто обличал с церковного амвона богоборческую, антихристианскую направленность большевизма, призывал народ стоять за Истину и быть со Христом.

После убиения большевиками летом 1918 года настоятеля Троицкой Крепостной церкви города Усть-Каменогорска священномученика протоиерея Сергия Феноменова, отец Александр занял его место настоятеля этой церкви. В крепости имелись казематы, где содержался арестованный в этом же году солдатами армии адмирала Колчака, занявшими в 1918 году Южный Алтай, революционер Яков Ушанов, боровшийся в 1917-1918 годах за установление большевистской власти в городе Усть-Каменогорске. Протоиерей Александр неоднократно посещал Ушанова в его заточении, беседовал с ним, увещевал отказаться от революционных убеждений, не проливать братской крови и покаяться. Но обращения священника не нашли отзыва в сердце ослепленного безумными идеями революционера. В начале 1920 года при отступлении армии адмирала Колчака он был сожжен солдатами в топке теплохода.

В начале 1920 года в Усть-Каменогорск вошли регулярные части Красной Армии. В городе начались аресты тех, кто имел авторитет среди населения и мог, по мнению красных, возглавить оппозицию сопротивления установления диктатуры советской власти. В мирном Усть-Каменогорске никто не хотел кровопролития. К его прекращению призывал в своих проповедях и протоиерей Александр. С амвона он призывал соблюдать христианские заповеди при любой власти. Он имел огромный авторитет среди жителей города Усть-Каменогорска и прилегающих к нему областей, его проповеди оказывали большое нравственное и духовное воздействие на народ. Их приходили слушать не только горожане, но и жители окрестных сел.

Большевики не замедлили расправиться с отцом Александром. Они не могли больше допустить, чтобы его обличительные проповеди достигали ума и души народа, он был для них опасен, они мстили за его верность Истине, и за смерть Якова Ушанова, к которой отец Александр не был причастен.

11 января 1920 года, в день памяти 14000 младенцев, от Ирода в Вифлееме избиенных, к отцу Александру в дом пришли вооруженные люди. Это было в обеденное время, батюшка сидел за трапезой в окружении своей семьи. Пришедшие потребовали от него пройти с ними.

Отец Александр подчинился приказу. Вместе с отцом Александром были арестованы городской голова Сидоров, престарелый генерал Ведерников и все оставшиеся в городе бывшие офицеры, а также владелец типографии Горлов (последний за то, что отказался предоставить услуги своей типографии для издания большевицких газет и воззваний). Расправа над арестованными «контрреволюционерами» происходила в Секенькином логу близ Усть-Каменогорска. Вот как засвидетельствовал смерть отца Александра Ефим Пермитин: «…Смертельно раненый, не упал только протоиерей Дагаев. С разрубленной щекой и плечом, словно подломившись в коленях, он медленно, как на молитве, опустился на гребень рва, снова приподнялся и, осенив крестом онемевшего своего палача и остальных конвойных, выкрикнул: «Братья! Опомнитесь! Опомнитесь, дети мои! » Большие глаза его были залиты кровью и слезами. С побелевшим как снег лицом начальник конвоя отступил от рва на шаг и вновь, сделав выпад, со страшной силой рубанул Дагаева по густой копне рыжих волос. Останки священномученика отдали Степаниде Алексеевне для погребения. Она похоронила его возле церкви Покрова Пресвятой Богородицы, настоятелем которой прослужил многие годы. В 30-е годы эта церковь была разрушена, в настоящее время на ее месте городской парк.

Существует и другая версия, согласно которой отец Александр был похоронен на городском кладбище. И, несмотря на то, что точное место погребения протоиерея Александра Дагаева не известно, устное предание об этом дошло до сегодняшнего дня.

Имя протоиерея Александра Дагаева включено в Собор новомучеников и исповедников Российских определением Священного Синода Русской Православной Церкви от 27 декабря 2000 года.

Александр Владимирович Дагаев (1861 — 1920) – протоиерей, қасиетті шейіт.

Еске алу 10 қаңтар (28 желтоқсан ст. бойынша) Ресейлік және Қазақстандық жаңа шейіттер мен конфессорлардың ғибадатханасында.

1862 жылы Өскемен қаласында протоиерей Владимир Дагаевтың отбасында дүниеге келген. Теологиялық семинария мен академияны бітірген. 1888 жылдан бастап Өскемен қаласында Богородицы Шапағат ғибадатханасының ректоры қызметін атқарды және 3 меиногорский уезінің шіркеулерінің деканы болды. Өскемен қаласының ескі таймерлерінің естеліктеріне сәйкес, әкей Александр ыстық сенім адамы, православие қызғанышы, Құдай Мен Отанды шын жүректен сүйетін. Ол шіркеу жарғысын қатаң сақтады және деканат ретінде орташа қатаң болды. Ол мүлдем ортақ шешімсіз адам болды.

Александр әкей Өскемендегі ерлер мен әйелдер гимназияларында Құдайдың 3 заңынан сабақ берді. Ең алдымен, ол оқушыларына Құдайға деген сүйіспеншілік пен қатал адамгершілікті сіңіруге тырысты. Өскемендегі Покровка шіркеуіне барған ескі таймерлер Александр әкейдің зиялылығымен ерекшеленетінін еске алады.

Александр әкейдің шіркеу мен Отанның игілігі үшін жасаған еңбектері империялық сый-сияпаттарымен  марапатталды. Ол бұйрықтардың кавалері болды: III және IV дәрежелі Әулие Анна және IV дәрежелі Әулие Владимир, «3А Еңбек және Отан» ордені, императорлар Александр III және Николай II «3А еңбекқорлық»медальдары болды.

Александр Владимирович Дагаев (1861 — 1920) бос уақытында Александр әкей шіркеу мен Ресей мемлекетінің тарихын зерттеуге және музыкалық аспаптарда ойнауға қызығушылық танытты, бұл оның үлкен отбасының сүйікті ісі болатын. Шағын патриархалдық Өскеменде жергілікті діни қызметкерлер мен қалалық басқарманың пасторлық қамқорлығының арқасында тақуалық орнады, ешқандай қылмыс болған жоқ, бірақ «кісі өлтіру, шіркеу кітаптарында айтылғандай, жыл сайын бола бермейтін және әдетте жергілікті тұрғындар жасамайтын».

1917 жылдан кейінгі кезеңде әкей Александр Православие діні мен монархиялық мемлекеттілікті қатты қорғады. Ол большевизмнің Құдайға қарсы, христиандарға қарсы бағытын шіркеу амбонынан ашық түрде айыптады, Халықты шындықтың артында тұруға және басқарушымен бірге болуға шақырды.

Большевиктер 1918 жылдың жазында Өскемен қаласының Троица крепостнойлық шіркеуінің аббаты, қасиетті шейіт протоиерей Сергиус Феноменовты өлтіргеннен кейін, Александр әкей оның орнына осы шіркеудің аббаты болды. Бекіністе казематтар болды, онда сол жылы адмирал Колчак армиясының сарбаздары тұтқындады, олар 1918 жылы Оңтүстік Алтайды басып алды, революционер Яков Ушанов, 1917-1918 жылдары Өскемен қаласында большевиктер билігін орнатқаны үшін күрескен. Протоиерей Александр Ушановты түрмеге қамауға бірнеше рет барды, онымен сөйлесті, революциялық сенімдерден бас тартуға, бауырлас қан төкпеуге және өкінуге шақырды. Бірақ діни қызметкердің өтініштері революционердің ақылсыз идеяларымен соқыр болған жүрегінен кері байланыс таппады. 1920 жылдың басында адмирал Колчактың әскері шегініп бара жатқанда, оны кеменің оттығында сарбаздар өртеп жіберді.

1920 жылдың басында Өскеменге Қызыл Армияның тұрақты бөлімдері кірді. Қалада халық арасында беделі бар және қызылдардың пікірінше, Кеңес өкіметінің диктатурасын орнатуға қарсылыққа қарсы тұра алатындарды тұтқындау басталды. Бейбіт Өскеменде ешкім қантөгісті қаламады. Оны тоқтатуға өзінің уағыздарында және протоиерей Александр шақырды. Амвоннан ол кез-келген билік кезінде христиандық өсиеттерді сақтауға шақырды. Ол Өскемен қаласының және оған іргелес облыстардың тұрғындары арасында үлкен беделге ие болды, оның уағыздары халыққа үлкен моральдық және рухани әсер етті. Оларды тек қала тұрғындары ғана емес, айналадағы ауылдардың тұрғындары да тыңдауға келді.

Большевиктер Александрдың әкесімен күресуді бәсеңдеткен жоқ. Олар енді оның айыптау уағыздарының халықтың ақыл-ойы мен жанына жетуіне жол бере алмады, ол олар үшін қауіпті болды, олар оның шындыққа адалдығы үшін кек алды және Александр әкей қатыспаған Джеймс Ушановтың өлімі үшін.

1920 жылы 11 қаңтарда, 14000 нәрестені еске алу күні, Бетлехемдегі Ирод ұрып-соғып, Александрдың әкесіне үйге қарулы адамдар келді. Бұл түскі ас кезінде болды, әкесі отбасымен қоршалған асқа отырды. Келгендер одан олармен бірге жүруді талап етті.

Александр әкей бұйрыққа бағынды. Александр әкеймен бірге қала қамауға алынды Сидорлардың басы, Ведерниковтың қарт генералы және қалада қалған барлық бұрынғы офицерлер, сондай-ақ Горлов баспаханасының иесі (соңғысы большевиктік газеттер мен үндеулер шығару үшін өзінің баспаханасына қызмет көрсетуден бас тартқаны үшін). Тұтқындалған «контрреволюционерлерге» қатысты қырғын Өскемен маңындағы Секенкин логу қаласында болды. Александрдың әкей Ефим Пермитиннің өліміне осылай куә болды: «…Өліммен жараланған, тек Дагай протоиерейі құлаған жоқ. Беті мен иығын кесіп, тізесін сындырғандай, ол баяу дұғадағыдай шұңқырдың жотасына түсіп, қайтадан көтеріліп, күйзелген жазалаушысының және басқа колонналардың крестімен құлап, айқайлады: «ағайындылар! Есіңізде болсын! Есіңізде болсын, менің балаларым! «Оның үлкен көздері қан мен көз жасына толды. Қардай ағарған айдауыл бастығы шұңқырдан бір қадам артқа шегініп, тағы да өкпе жасап, қорқынышты күшпен Дагаевты қызыл шаштың қалың қабығымен ұрды. Қасиетті шейіттің қалдықтары жерлеу үшін Степанида Алексеевнаға берілді. Ол оны көптеген жылдар бойы ректор болып қызмет еткен қасиетті Теотокос шіркеуінің жанына жерледі. 30-шы жылдары бұл шіркеу қирады, қазіргі уақытта оның орнында қалалық саябақ.

Александрдың әкей қалалық зиратқа жерленген деген тағы бір нұсқа бар. Протоиерей Александр Дагаевтың нақты жерленген жері белгісіз болғанына қарамастан, бұл туралы ауызша дәстүр бүгінгі күнге дейін сақталды.

Протоиерей Александр Дагаевтың есімі Орыс Православие Шіркеуінің Қасиетті діни қауымжастығының 2000 жылғы 27 желтоқсандағы анықтамасымен Ресейдің жаңа шейіттері мен конфессорларының ғибадатханасына енгізілген.